ਜੇਕਰ ਸਭ ਕੁਝ ਯੋਜਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ 564 ਮਿਲੀਅਨ ਲੀਟਰ ਟ੍ਰੀਟਿਡ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪੰਪ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕੰਮ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਦੋ ਹੋਰ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਨਾਲ ਓਖਲਾ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਨਵੇਂ ਪਲਾਂਟ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ 1,362 ਐਮਐਲਡੀ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਯਮੁਨਾ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਮਿਸ਼ਨ ਫਾਰ ਕਲੀਨ ਗੰਗਾ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਅਸੋਕ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ “ਯਮੁਨਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਤਰਜੀਹ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਕੰਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਰੀਠਾਲਾ, ਕੁੰਡਲੀ ਅਤੇ ਓਖਲਾ ਦੇ ਤਿੰਨੋਂ ਸੀਵਰੇਜ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਟਰਾਇਲ ਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ 2-3 ਮਹੀਨੇ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮਾਰਚ 2023 ਤੱਕ, ਤਿੰਨੋਂ ਐਸਟੀਪੀ ਤਿਆਰ ਤੇ ਚੱਲਣਯੋਗ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਹੋਣਗੇ।
665 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ, 564 ਐਮਐਲਡੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਓਖਲਾ ਪਲਾਂਟ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਦੋ ਵਿੱਚੋਂ, ਕੁੰਡਲੀ ਵਿਖੇ 204 ਐਮਐਲਡੀ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਪਲਾਂਟ 239 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰਿਠਾਲਾ ਵਿੱਚ 182 ਐਮਐਲਡੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲਾ ਦੂਜਾ ਪਲਾਂਟ 211 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ “ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਇਸ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਯਮੁਨਾ ਵਿੱਚ ਪੈਣ ਵਾਲੇ 1,362 ਐਮਐਲਡੀ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਨਦੀ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਵਰਦਾਨ ਹੋਵੇਗਾ,” ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ। “ਜੇਕਰ ਉਸ ਟ੍ਰੀਟਿਡ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਵਹਾਅ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।”ਸਵੱਛ ਗੰਗਾ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦਿੱਲੀ ਜਲ ਬੋਰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਣ ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਮੀਂਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੱਡੇ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੌੜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। “ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਰੀ ਹੋ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਦਰੱਖਤ ਕੱਟਣ ਦੀਆਂ ਇਜਾਜ਼ਤਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਇੱਕ ਐਕਸ਼ਨ ਪਲਾਨ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਵਾਧੂ ਮੈਨਪਾਵਰ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦਾ ਆਰਡਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਮਾਨਸੂਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਆ ਜਾਵਾਂਗੇ।” ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, ਅਕਤੂਬਰ-ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਰੋਕਣਾ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਐਲ ਐਂਡ ਟੀ ਦੁਆਰਾ 515 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਵਿਸ਼ਾਲ 318 ਐਮਐਲਡੀ ਕੋਰੋਨੇਸ਼ਨ ਪਿਲਰ ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਵੀ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇਸ ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 10 ਫੀਸਦੀ ਟਰੀਟ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 12 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਗਏ 2,354 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਨਮਾਮੀ ਗੰਗੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ 1,385 ਐਮਐਲਡੀ ਸੀਵਰੇਜ ਟ੍ਰੀਟਨੈਂਟ ਲਈ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ 2,354 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ 12 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਵੇਂ ਪਲਾਂਟਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮੌਜੂਦਾ ਪਲਾਂਟਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਜਾਂ ਤਾਂ ਗੈਰ-ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪਏ ਸਨ ਜਾਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਘੱਟ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿੱਲੀ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜੋ 3,273 ਐਮਐਲਡੀ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਸੀਵਰੇਜ ਪ੍ਰਵਾਹ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 2,340 ਐਮਐਲਡੀ 2,624 ਐਮਐਲਡੀ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਟ੍ਰੀਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 933 ਐਮਐਲਡੀ ਬਿਨਾਂ ਟ੍ਰੀਟ ਕੀਤਾ ਸੀਵਰੇਜ ਯਮੁਨਾ ਵਿੱਚ ਛੱਡਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਕਾਰਨ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੀਵਰੇਜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਸਿੱਧਾ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਡੰਪ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਣਵਰਤੇ ਨਾਲਿਆਂ (ਨਾਲਿਆਂ) ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਬਿੰਦੂਆਂ ‘ਤੇ, ਇਨਾਂ ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਟ੍ਰੀਟ ਕੀਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਦੀ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਪਾਸੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 19 ਅਜਿਹੇ ਡਰੇਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਓਵਰਫਲੋ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਲੱਜ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਵੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਲਈ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।