ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ, ਟੈਕਨੋਲੌਜੀ ਸਾਨੂੰ ਆਏ ਦਿਨ ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੋਰ ਸੌਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸੇ ਕੜੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਈ-ਸਕੂਟਰ। ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋਵੋ ਤਾਂ ਸ਼ੂੰਅ ਕਰਦਾ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਡਰਾ ਵੀ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਈ-ਸਕੂਟਰ ਦੋ ਪਹੀਆਂ ਵਾਲਾ, ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਭਜਾਉਣ ਵਾਲਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵਾਹਨ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਜਲਈ ਸ਼ਕਤੀ ਸਹਾਰੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਵਿਚ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋ ਪਹੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਸ ਦੀ ਬਾਡੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਦਾ ਚਾਲਕ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਹੈਂਡਲ ਵਰਗਾ ਇਸ ਦਾ ਹੈਂਡਲ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਯੰਤਰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਭੱਜਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਦੀ ਸਪੀਡ 110 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਾਣੀ ਕਿ ਕਾਰ ਜਿੰਨੀ ਤੇਜ਼ ਚੱਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਇਕੱਠਾ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕਿਸੇ ਖੂੰਜੇ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਆਮ ਪਲੱਗ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਚਾਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਭਾਰ ਤੇਰਾਂ ਕਿਲੋ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸੌ ਕਿਲੋ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੋ ਸੌ ਕਿਲੋ ਤਕ ਭਾਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਭੱਜ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਛੇ-ਛੇ ਇੰਚ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਪਹੀਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦਸ ਇੰਚ ਦੇ ਟਾਇਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪਹੀਏ। ਇਸ ਦੀ ਬਿਜਲਈ ਮੋਟਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ 250 ਵਾਟ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੇ ਹਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਕਲਾਂ ਤੇ ਕਿਸਮਾਂ ਅਪਣਾਉਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਾਹਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ। ਉਂਜ, ਹੁਣ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਅਧੇੜ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਦਿਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਫ਼ਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੈ। ਚਾਰ-ਪੰਜ ਮੀਲ ਤਕ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਲਈ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਤੁਰਨ ਦਾ ਵਧੀਆ ਬਦਲ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬੈਟਰੀ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਚਾਰਜ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਚਾਲੀ ਮੀਲ ਤਕ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵਾਹਨ ਹਾਲੇ ਉਨਤੀ ਦੀ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਬਣਤਰ ਤੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਆਖਰੀ ਵਿਚਾਰ ਦੇਣੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਇਹ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਦਰਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੀ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਏਨੀ ਤੇਜ਼ ਭਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰਹੇ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ, ਜਦੋਂਕਿ ਇਹ ਵਾਹਨ ਹਾਲੇ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸੜਕਾਂ ਉੱਪਰ ਹੀ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਛੋਟੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਏਨੀਆਂ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਬੈਨ ਲਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਲਿਆ ਸੀ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਦੌੜੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ, ਸਰਕਾਰ ਕਿਸ-ਕਿਸ ਨੂੰ ਰੋਕੇਗੀ। ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨਨ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਕ ਤੁਸੀਂ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਆਮ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਸਾਈਕਲ-ਸਟੈਂਡ ਹਨ, ਜਿੱਥੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਨਾਲ ਸਾਈਕਲ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟੈਂਡ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਹੁਣ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਹੋਣਗੇ। ਥਾਂ-ਥਾਂ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸਟੈਂਡ ਹੋਣਗੇ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲੈ ਕੇ, ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟੈਂਡ ’ਤੇ ਛੱਡ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਹਾਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਔਨਲਾਈਨ ਬੁੱਕ ਕਰਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਸਾਈਕਲ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕਾਰਡ ਪਾE ਤੇ ਸਾਈਕਲ ਚੁੱਕ ਲE। ਇੰਜ ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਦੇਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਾਸ-ਏਂਜਲਜ਼ ਤੇ ਪੈਰਿਸ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨਗਰਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕਾਮਯਾਬੀ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਯੂਕੇ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਿਊਕੈਸਲ, ਬ੍ਰਿਸਟਲ, ਬੌਰਨਮਾਊਥ ਵਿਚ ਇਹ ਸੇਵਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੰਡਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਬੌਰੋਜ਼ ਇਸ ਨੂੰ ਤਜਰਬੇ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਤਜਰਬਾ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਇਸ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਕਹਿਣ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਦਲੀਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਾਹਨ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹੈ, ਪਰ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਭਾਵ ਪਾਵਰਡ-ਵਹੀਕਲ ਹੈ, ਸਾਈਕਲ ਵਾਂਗ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਚਲਾਉਂਦਾ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਉੱਪਰ ਕਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਰੋਡ ਟੈਕਸ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਐੱਮ. ਉ. ਟੀ., ਭਾਵ ਇਸ ਦੀ ਚੱਲਣ-ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਪਰਖ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਰੈਡ-ਲਾਈਟ ਲੱਗੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮੋੜ ਕੱਟਣ ਵਾਲੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਵੀ। ਇਸ ਦੀ ਇੰਸ਼ੋਰੈਂਸ ਵੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹਾਲ ਦੀ ਘੜੀ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਰਤ ’ਤੇ ਖਰੇ ਨਹੀਂ ਉਤਰਦੇ।
ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਲਾਈਟਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਇਸ਼ਾਰੇ ਵੀ ਹੋਣਗੇ, ਬਾਕੀ ਸ਼ਰਤਾਂ ਵੀ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਸੜਕਾਂ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਵਕਤ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਚ ਸੋਧ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿੱਜੀ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਆਮ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਦੌੜਨ ਲੱਗਣਗੇ ਬਲਕਿ ਜਦੋਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਢਿੱਲ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਅਨੇਕਾਂ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਦੌੜਦੇ ਦਿਸਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਲਾਇਸੈਂਸ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵਿਚ ‘ਕਿਊ-ਕੈਟੇਗਰੀ’ ਦਾ ਵਹੀਕਲ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਤਕਰੀਬਨ ਯੂਕੇ ਦੇ ਹਰ ਲਾਇਸੈਂਸ ਵਿਚ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲਾਇਸੈਂਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਚਲਾ ਸਕਦੇ। ਯੂਕੇ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਉਮਰ ਸੋਲਾਂ ਸਾਲ ਹੈ। ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਇਹੋ ਉਮਰ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਤੇ ਬੈਲਜੀਅਮ ਵਿਚ ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲ ਹੈ। ਯੂਕੇ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਪੀਡ ਪੱਚੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਫੀ ਘੰਟਾ ਮਿਥੀ ਗਈ ਹੈ।
ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਇਲਾਕੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਗੋ ਸਲੋਅ ਏਰੀਆ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵੀਹ ਮੀਲ ਦੀ ਸਪੀਡ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਦੀ ਸਪੀਡ ਤੇਰਾਂ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਜਾਂ ਅੱਠ ਮੀਲ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਵੇਲੇ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਹੈਲਮਿਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਵਰਤੋ ਜਾਂ ਨਾ ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਮਰਜ਼ੀ ਹੈ। ਈ-ਸਕੂਟਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣਾ ਜੁਰਮਾਨਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ੱਦ ਵਿਚ ਵੀ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਫੁੱਟਪਾਥ ’ਤੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਫੜੇ ਜਾਵੋਂ ਤਾਂ ਪੰਜਾਹ ਪੌਂਡ ਜੁਰਮਾਨਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਤਾਂ ਸੌ ਪੌਂਡ ਜੁਰਮਾਨਾ ਤੇ ਛੇ ਨੰਬਰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ’ਤੇ ਵੀ। ਰੈੱਡ-ਲਾਈਟ ਟੱਪਣ ਦਾ ਵੀ ਇਹੋ ਜੁਰਮਾਨਾ। ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਕੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਫੜੇ ਗਏ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਸਸਪੈਂਡ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਕਿਆਹ ਜੌਰਡਨ ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਵਲ ਰਹੀ। ਪਿੱਛੇ ਜਿਹੇ ਉਹ ਸ਼ਰਾਬ ਨਾਲ ਰੱਜੀ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਭਜਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ।
ਦੋ ਸਾਲ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਗੁੱਲ। ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਖਰੂਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਲਤ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਸਨ ਤਾਂ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਫੁੱਟਪਾਥ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਤੁਰਨ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਅਪਾਹਜਾਂ ਜਾਂ ਸਪੈਸ਼ਲ ਲੋੜਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਵ੍ਹੀਲ-ਚੇਅਰਾਂ ਆਦਿ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਇਹ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸਭ ਗੜਬੜ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੁਲਾਈ 2019 ਵਿਚ ਲੰਡਨ ਦੀ ਇਕ ਪੈਂਤੀ-ਸਾਲਾ ਯੂ-ਟਿਊਬਰ ਐਮਲੀ ਹਾਰਟਰਿੱਜ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਦੇ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਵਿਚ ਮਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਾਲ ਪੰਜਾਹ-ਸਾਲਾ ਜੂਲੀਅਨ ਥੋਮ ਨਾਮੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਕਾਰ ਵਿਚ ਜਾ ਵੱਜਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਥਾਵੇਂ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਪੁਲੀਸ ਮੁਤਾਬਕ ਪਹਿਲੀ ਜੁਲਾਈ 2020 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤੀਹ ਅਪਰੈਲ 2021 ਤਕ ਲੰਡਨ ਵਿਚ 574 ਜੁਰਮ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲੁੱਟਖੋਹ ਤੇ ਕੁੱਟਮਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਲੰਡਨ ਦੇ ਮੇਅਰ ਸਦੀਕ ਖਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸਹਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੁਰਮਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਪਰ ਪੁਲੀਸ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਚੇਤ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖਦਿਆਂ ਇਕ ਵੱਡੀ ਮੁਹਿੰਮ ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਇਕ ਖਾਸ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ ਕਿ ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨਨ ਕਰੋ। ‘ਦਿ ਲੰਡਨ ਸਾਈਕਲ ਕੰਪੇਨ’ ਜੋ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਨੇ ਵੀ ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸਾਈਕਲ ਨਹੀਂ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਵਧੀਆ ਬਦਲ ਹੈ। ਆਵਾਜਾਈ ਮੰਤਰੀ ਰੇਚਲ ਮੈਕਲੇਨ ਨੇ ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਵਿਚ ਖਾਸ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾਈ ਸੀ। ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਸੈਕਟਰੀ ਵੱਲੋਂ ਲੰਡਨ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਰਹਿਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਛੱਬੀ ਮਿਲੀਅਨ ਪੌਂਡ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਹਦੇ ਵਿਚ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਸਤਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਰਕ ਕਰਨ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੀ। ਇਹ ਧੂੰਆਂ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਾਫ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੇ ਮੋਟਰ-ਸਾਈਕਲਾਂ ਜਾਂ ਮੌਪਿਡਾਂ ਦੀ ਥਾਂਵੇਂ ਇਹ ਸਸਤਾ ਤੇ ਆਸਾਨ ਰਹੇਗਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫਰਮਾਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਲਨ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਹਾਈ ਹੋਣਗੇ।
ਪਰ ਕਈ ਸਿਆਣੇ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਉਣ ਜਾਂ ਤੁਰਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਮਨਫੀ ਅਸਰ ਕਰਨਗੇ। ਇਹ ਸਕੂਟਰ 1985 ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਖਣ ਵਿਚ ਆਏ। ਉਂਜ ਤਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਕੂਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। 2000 ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡੀਜ਼ਲ-ਇੰਜਣਾਂ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਧੂੰਆਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਡੀਜ਼ਲ ਵਾਲੇ ਸਕੂਟਰ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੰਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਈ-ਸਕੂਟਰਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਚਾਰ ਪਹੀਆਂ ਵਾਲੇ ਵੀ ਹਨ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਟਾਇਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦਸ ਇੰਚੀ ਪਹੀਆਂ ਵਾਲੇ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ-ਮੁਹਰਾ ਬਦਲਣਾ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਪਾਏਦਾਰ ਵੀ ਬਣਨ ਲੱਗਣਗੇ। ਹਾਲੇ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਬਹੁਤੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦੇ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਈ-ਸਕੂਟਰ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਤਾ ਵਧਦੀ ਦੇਖ ਕੇ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹੋਵੇਗਾ