ਤਿਰੂਵਨੰਤਪੁਰਮ : ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਰਾਜ ਕੇਰਲਾ ਵਿੱਚ ‘ਟੈਪੀਓਕਾ’ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸਨੂੰ ਕਸਾਵਾ ਜਾਂ ਯੂਕਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਹਿੰਦੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਟੈਪੀਓਕਾ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣ ਪਰ ਸਾਬੂਦਾਨਾ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਤਾਂ ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਟੇਪਿਓਕਾ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਬੂਦਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੈਰ, ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਸਾਬੂਦਾਨਾ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਬਲਕਿ ਟੇਪੀਓਕਾ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਜੀ ਹਾਂ, ਤਿਰੂਵਨੰਤਪੁਰਮ ਸਥਿਤ ਕੇਂਦਰੀ ਟਿਊਬਰ ਕਰੌਪ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ (ਸੀ.ਟੀ.ਸੀ.ਆਰ.ਆਈ.) ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਸੀ.ਟੀ.ਸੀ.ਆਰ.ਆਈ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਕਾਢ ਸਵੱਛ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਇਸ ਟੀਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਡਾ ਸੀਏ ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਸੀਟੀਸੀਆਰ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਟੈਪੀਓਕਾ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਇਓਪੈਸਟੀਸਾਈਡਜ਼ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ – ‘ਨਨਮਾ’, ‘ਮੇਨਮਾ’ ਅਤੇ ‘ਸ਼੍ਰੇਆ’ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿਚ ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਕਸਾਵਾ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਆਇਆ। ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੱਤਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਦੇ ਅਣੂਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਇਓ-ਰੈਜ਼ੀਡਿਊ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਇਸ ਬਚੇ ਹੋਏ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਰਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ‘ਬਾਕੀ ਬਾਇਓ-ਵੇਸਟ ਤੋਂ ਮੀਥੇਨ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਲੂਲੋਜ਼, ਹੇਮੀਸੈਲੂਲੋਜ਼ ਅਤੇ ਲਿਗਨਿਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪੱਤੇ ਮੀਥੇਨ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਇੱਕ ਆਮ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਮੈਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਾਹਰ ਮਾਈਕਰੋਬਾਇਓਲੋਜਿਸਟ ਕੋਲ ਲੈ ਗਿਆ।
ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਇੰਟਰਡਿਸਿਪਲਨਰੀ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ (ਐਨਆਈਆਈਐਸਟੀ) ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਡਾ: ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਬੀ. ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਕਚਰੇ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਮੈਥੇਨੋਜਨਿਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਡੀ ਖੋਜ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਾਕੀ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਅਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਸਲਫਾਈਡ ਫਰੈਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਖੋਜਿਆ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੀਥੇਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਪਾਵਰ ਹਾਕ ਬਾਇਓ ਗੈਸ ਜਨਰੇਟਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ
ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਡਾ: ਰਾਜਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਪੀਐਚਡੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸ੍ਰੀਜੀਤ ਐਸ ਅਤੇ ਜੋਸਫ਼ ਟੌਮ ਨੇ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ 7 ਕਿਲੋ ਕਸਾਵਾ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ 1 ਕਿਲੋਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੈਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਹ ਟੈਪੀਓਕਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਸਰੋਤ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।