ਹਰ ਸਾਲ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗਾ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਯੋਗਾ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਦਾ ਥੀਮ ‘ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਯੋਗ’ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 21 ਜੂਨ 2015 ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯੋਗ ਦੀ ਉਤਪੱਤੀ ਬਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਤਭੇਦ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਭਾਵ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ 500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨੇ ਪਲਟਣ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਯੋਗ ਆਸਣ ਦੇਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਯੋਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 5000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਯੋਗਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਿਆ-ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਆਯਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਉੱਤਰਾਯਨ ਅਤੇ ਦਕਸ਼ੀਨਾਯਨ ਹਨ। 14 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 20 ਜੂਨ ਤਕ ਸੂਰਜ ਉੱਤਰਾਯਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 20 ਜੂਨ ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਦਕਸ਼ਨਾਯਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦਿਨ ਛੋਟੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਪੂਜਾ, ਜਪ, ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਯੋਗਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦੁੱਖ-ਦਰਦ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸੂਰਜ ਦੇ ਦਕਸ਼ਨਾਯਨ ਬਣਨ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਯੋਗਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਯੋਗਾ
ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਯੋਗ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਗੁਰੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੈਦਿਕ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਯੋਗਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਦੁਆਪਰ ਯੁਗ ਵਿੱਚ, ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਯੋਗ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ ਅਤੇ ਮਹਾਵੀਰ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਯੋਗ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ੀ ਪਤੰਜਲੀ ਨੇ ਯੋਗ ਨੂੰ ਇਕ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿੰਧੂ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਯੋਗ ਦੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਮਾਣ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਆਪਰ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਯੋਗ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ।
ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤਕ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਿਆ
ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਨੇ ਸਾਲ 1893 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਗੋ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਯੋਗਾ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਮਹੰਸ ਯੋਗਾਨੰਦ ਮਹਾਰਾਜ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਯੋਗ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਲ 2014 ਵਿੱਚ, ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ 21 ਜੂਨ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯੋਗ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਵੋਟਿੰਗ ਦੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।